بانگەواز كردن بە هۆكاری شەرعی نەك ڕێگای بیدعی

پرسیار كرا لە شێخی ئیسلام ئیبن تەیمیە(ڕەحمەتی خوای لێ‌ بێت) دەربارەی شێخێك بە چاكەو خێر ناسراوە ویستی تەوبە بە كۆمەڵە كەسێك بكات كە ئەم كەسانە كۆبوبونەوە بۆ ئەنجامدانی تاوانی گەورە لە كوشتن و ڕێگری و دزی و شەراب خواردنەوەو شتی تر و ئەیویست بیانگێڕێتەوە,
بەڵام نەیدەتوانی بیانگەڕێنێتەوە لەو تاوانانە تەنها بەوە نەبێت هات مەجلیسێكی گۆرانی و گوێگرتنی بۆ ئەم مەبەستە بۆ ساز كردن, ئەویش تەنها بە بەكارهێنانی ئامێری دەف و بەبێ‌ زڕزڕەش,


گۆرانییەكەشی لەو گۆرانییانە بوو كە هۆنراوەكەی موباحەو مۆسیقاشی لەگەڵ نەبوو, جا كاتێ‌ ئەم كۆڕەی بۆ ساز كردن كۆمەڵێكیان گەڕانەوەو تەوبەیان كرد, بە جۆرێك تیایاندا بوو لەوانەی نوێژی نەدەكردو دزی دەكرد و خۆی نەدەپاراست لە تاوان وای لێ‌ هاتبوو خۆی لە شوبوهاتیش دەپاراست و فەرزەكانی بەجێ‌ دەگەیاند و خۆی لە حەرامكراوەكان دەپاراست, جا ئاخۆ ساز كردنی ئەو جۆرە مەجلیسی گوێگرتنە لە لایەن ئەو شێخەوەو بەو جۆرە دروستە كە دەبێتە هۆی بەدیهاتنی بەرژەوەندی و ناشتوانێ‌ بانگەوازیان بكات بەو ڕێگایە نەبێت؟

شێخی ئیسلام(ڕەحمەتی خوای لێ‌ بێت) وەڵامی ئەو پرسیارەی دایەوەو دوای هێنانی چەند ئایەت و فەرمودەیەك فەرموی:

( إنَّ الشَّيْخَ الْمَذْكُورَ قَصَدَ أَنْ يتوب الْمُجْتَمِعِينَ عَلَى الْكَبَائِرِ فَلَمْ يُمْكِنْهُ ذَلِكَ إلَّا بِمَا ذَكَرَهُ مِنْ الطَّرِيقِ الْبِدْعِيِّ يَدُلُّ أَنَّ الشَّيْخَ جَاهِلٌ بِالطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ الَّتِي بِهَا تَتُوبُ الْعُصَاةُ أَوْ عَاجِزٌ عَنْهَا فَإِنَّ الرَّسُولَ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - وَالصَّحَابَةَ وَالتَّابِعِينَ كَانُوا يَدْعُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مِنْ هَؤُلَاءِ مِنْ أَهْلِ الْكُفْرِ وَالْفُسُوقِ وَالْعِصْيَانِ بِالطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ الَّتِي أَغْنَاهُمْ اللَّهُ بِهَا عَنْ الطُّرُقِ الْبِدْعِيَّةِ . فَلَا يَجُوزُ أَنْ يُقَالَ : إنَّهُ لَيْسَ فِي الطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ الَّتِي بَعَثَ اللَّهُ بِهَا نَبِيَّهُ مَا يَتُوبُ بِهِ الْعُصَاةُ فَإِنَّهُ قَدْ عُلِمَ بِالِاضْطِرَارِ وَالنَّقْلِ الْمُتَوَاتِرِ أَنَّهُ قَدْ تَابَ مِنْ الْكُفْرِ وَالْفُسُوقِ وَالْعِصْيَانِ مَنْ لَا يُحْصِيه إلَّا اللَّهُ تَعَالَى مِنْ الْأُمَمِ بِالطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ الَّتِي لَيْسَ فِيهَا مَا ذُكِرَ مِنْ الِاجْتِمَاعِ الْبِدْعِيِّ ؛.بَلْ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنْ الْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ وَاَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانِ - وَهُمْ خَيْرُ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ الْمُتَّقِينَ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ - تَابُوا إلَى اللَّهِ تَعَالَى بِالطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ لَا بِهَذِهِ الطُّرُقِ الْبِدْعِيَّةِ . وَأَمْصَارُ الْمُسْلِمِينَ وَقُرَاهُمْ قَدِيمًا وَحَدِيثًا مَمْلُوءَةٌ مِمَّنْ تَابَ إلَى اللَّهِ وَاتَّقَاهُ وَفَعَلَ مَا يُحِبُّهُ اللَّهُ وَيَرْضَاهُ بِالطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ لَا بِهَذِهِ الطُّرُقِ الْبِدْعِيَّةِ . فَلَا يُمْكِنُ أَنْ يُقَالُ : إنَّ الْعُصَاةَ لَا تُمْكِنُ تَوْبَتُهُمْ إلَّا بِهَذِهِ الطُّرُقِ الْبِدْعِيَّةِ بَلْ قَدْ يُقَالُ : إنَّ فِي الشُّيُوخِ مَنْ يَكُونُ جَاهِلًا بِالطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ عَاجِزًا عَنْهَا لَيْسَ عِنْدَهُ عِلْمٌ بِالْكِتَابِ وَالسُّنَّةِ وَمَا يُخَاطِبُ بِهِ النَّاسَ وَيُسْمِعُهُمْ إيَّاهُ مِمَّا يَتُوبُ اللَّهُ عَلَيْهِمْ فَيَعْدِلُ هَذَا الشَّيْخُ عَنْ الطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ إلَى الطُّرُقِ الْبِدْعِيَّةِ , إمَّا مَعَ حُسْنِ. إنْ كَانَ لَهُ دِينٌ وَإِمَّا أَنْ يَكُونَ غَرَضُهُ التَّرَؤُّسَ عَلَيْهِمْ وَأَخْذَ أَمْوَالِهِمْ بِالْبَاطِلِ كَمَا قَالَ تَعَالَى : { يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ } فَلَا يَعْدِلُ أَحَدٌ عَنْ الطُّرُقِ الشَّرْعِيَّةِ إلَى الْبِدْعِيَّةِ إلَّا لِجَهْلِ أَوْ عَجْزٍ أَوْ غَرَضٍ فَاسِدٍ . وَإِلَّا فَمِنْ الْمَعْلُومِ أَنَّ سَمَاعَ الْقُرْآنِ هُوَ سَمَاعُ النَّبِيِّينَ وَالْعَارِفِينَ وَالْمُؤْمِنِينَ ....). مجموع الفتاوى (11/624 ـ 625).

ئەو شێخە ناوبراوە مەبەستی بوو ئەو كەسانەی كۆبوبونەوە لەسەر ئەنجامدانی تاوانی گەورە بگەڕێنێتەوەو نەشی توانیوە ئەوە بكات تەنها بەو ڕێگاو هۆكارە داهێنراوە نەبێت كە باسكرا, ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی ئەو شێخە جاهیل و بێ‌ ئاگا بووە بەو ڕێگا شەرعییانەی كە بە هۆیەوە یاخی و سەرپێچیكاران دەگەڕێنرێتەوە یان دەستەوستان بووە بەرامبەر بە كارهێنانی هۆكاری شەرعی, چونكە پێغەمبەری خوا(صلی الله علیە وسلم) وە هاوەڵان و تابعین بانگەوازی كەسانی لەو كۆمەڵە خراپتریان كردووە لە ئەهلی كوفرو فسوق و سەرپێچیكاران بە هۆكارو ڕێگای شەرعی, ئەو ڕێگایانەی خوای گەورە پێی بەخشیون و بێ‌ نیازی كردوون لە بەكارهێنانی ڕێگای داهێنراو, كەواتە دروست نییە بوترێت: لە ناو ئەو ڕێگا شەرعییانەدا كە خوای گەورە بە پێغەمبەرەكەیدا ناردویەتی ڕێگایەكی تیا نییە كە بە هۆیەوە كەسانی سەرپێچیكار بگەڕێنرێتەوە, چونكە بە بەڵگەی ئاشكراو موتەواتیر گەیشتووە بە ئێمە كە ژمارەیەكی بێ‌ ئەنداز لە ئوممەتان كە تەنها خوای گەورە دەزانێت چەندن تەوبەیان كردووەو گەڕاونەتەوە لە كوفرو فسوق و سەرپێچی بە ڕێگای شەرعی و لە هۆكارەكانی گەڕاندنەوەیاندا هیچ باسی ئەو جۆرە شتانەی تیا نەبووە كە ئەنجامیان دابێ‌ لە كۆبونەوەی داهێنراو, بگرە پیاوچاكانی پێشكەوتوو لە كۆچەران و پشتیوانان لە هاوەڵان و ئەوانەشی شوێنی ئەوان كەوتون بە چاكە لە تابیعین كە ئەمانە چاكترین وەلی خوای گەورەو باشترین كەسی لە خواترس و پارێزكار بوون لەم ئوممەتەدا بە ڕێگاو هۆكاری شەرعی گەڕاونەتەوە نەك بەو جۆرە هۆكارە داهێنراوانە, وە وڵات و شارو گوندی موسڵمانان لە كۆن و نوێ‌دا پڕە لەو جۆرە كەسانەی گەڕاونەتەوە بۆ لای خوای گەورەو خۆیان پاراستووە لە تاوان و ئەو كارانەیان ئەنجامداوە كە خوای گەورە پێی خۆشەو لێی ڕازییە و بەو هۆكارە شەرعییانە گەڕاونەتەوە نەك بەو جۆرە ڕێگاو هۆكارە داهێنراوە, كەواتە ناگونجێت بوترێت: كەسانی سەرپێچیكار ناتوانرێت بگەڕێنرێنەوە بەو جۆرە ڕێگا داهێنراوانە نەبێت, بەڵكو دەوترێت: لە ناو شێخەكاندا كەسانێك هەن دەگونجێت بێ‌ ئاگا بن لە هۆكارە شەرعییەكان و دەستەوستان بن بەرانبەری و زانستی قورئان و سوننەتیان پێ‌ نەبێت, وە ئەوەندەیان زانست پێ‌ نەبێت تا قسەی پێ‌ بكەن بۆ خەڵكی و تێیان بگەیەنن هەتا بگەڕێنەوە بۆ لای خوای گەورە, ئەو كات ئەو شێخە ناچار پشت لە هۆكارە شەرعییەكان دەكات و ڕوو دەكاتە بەكارهێنانی هۆكارە داهێنراوەكان. ئەمەش یان ئەوەتا بە نییەت و مەبەستی پاك كردویەتی ئەگەر خاوەنی دین  بێت, یان مەبەستی بوونە سەركردەیە بەسەریانەوەو بردنی ماڵ و سامانیانە بە بەتاڵ و ناڕەوا, وەك خوای گەورە دەفەرموێت: { يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ } جا هیچ كەسێك لەو هۆكارو ڕێگا شەرعییانە لانادات بەرەو بەكارهێنانی هۆكاری داهێنراو تەنها لەبەر نەفامی یان دەستەوستانی یان مەبەستێكی خراپ نەبێت, ئەگەرنا لە بابەتە زانراوەكانە كە گوێگرتن و گەیاندنی قورئان بە گوێ‌ی خەڵكیدا كاری پێغەمبەران و خواناسان و ئیمانداران بووە ..

حەمزە بەرزنجی